Osnovana 1941. godine, neprofitna, nevladina organizacija „Freedom House“ bavi se istraživanjem, te promocijom demokratije, političkih sloboda i ljudskih prava. Ova organizacija objavljuje izvještaj na godišnjem nivou pod nazivom „Sloboda u svijetu“ koji procjenjuje stepen političkih i civilnih sloboda u svijetu.
Tim izvještajem obuhvaćena je i Bosna i Hercegovina osvojivši 53 poena od 100, gdje se navodi da je u pitanju „visoko decentralizovana parlamentarna republika čije je složeno ustavno ustrojstvo ugrađeno u Dejtonski mirovni sporazum, kojim je okončan rat u Bosni od 1992 do 1995. godine“, te da se za političke afere vezuju nacionalni lideri iz bošnjačke, srpske i hrvatske zajednice u zemlјi, a „korupcija i dalјe ostaje ozbilјan problem“.
Izvještaj prenosimo u cjelosti:
Klјučni događaji u 2019. godini:
- U aprilu, Vlada Republike Srpske, jednog od dva glavna konstitutivna entiteta BiH, predstavila je planove za stvaranje pomoćnih policijskih snaga. Taj potez, kog su mnogi u Federaciji BiH – drugi glavni entitet zemlјe – i međunarodna zajednica shvatili kao dio pokušaja paramilitarizacije i politizacije tijela za provođenje zakona u RS-u, pokrenuo je političku krizu.
- Bosna i Hercegovina je u septembru održala svoju prvu LGBT+ paradu ponosa u Sarajevu. Iako je postojao određeni stepen protivlјenja lokalnih konzervativnih grupa, kao i kontra demonstracija istog dana, sam događaj protekao je mirno.
- U decembru, više od godinu dana nakon opštih izbora 2018. godine, formirana je nova centralna vlada. Federacija i neki njeni kantoni su tek trebali da formiraju svoje vlade do kraja 2019.
Politička prava
A. Izborni proces
A1 (0-4 poena)
Da li je trenutni šef vlade ili druga izvršna državna vlast izabrana na slobodnim i poštenim izborima? (2/4)
Dejtonskim sporazumom 1995. godine koji je okončao građanski rat u BiH stvorena je decentralizovana država sastavlјena od dva entiteta – Federacije BiH (FBiH), čiji su stanovnici većinom Bošnjaci i Hrvati, i Republike Srpske (RS) sa većinskim srpskim stanovništvom – koji djeluju pod slabom centralnom vladom. Poziciju šefa države ima tročlano predsjedništvo koje se sastoji od jednog Bošnjaka, jednog Srbina i jednog Hrvata – svaki se bira na četverogodišnji mandat, koji istovremeno obavlјaju.
Predsjedavajućeg Savjeta ministara ili premijera imenuje Predsjedništvo, a odobrava Predstavnički dom, a potom Predsjedavajući imenuje druge ministre na odobrenje Doma.
Izbore u oktobru 2018. godine ponovo su vodila tri ukorijenjena nacionalna bloka: Bošnjačka nacionalna Stranka demokratske akcije (SDA), hrvatska nacionalna stranka Hrvatska demokratska zajednica (HDZ-BiH) i srpski nacionalni Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD). Milorad Dodik iz SNSD-a, dugogodišnji predsjednik entiteta RS, osvojio je srpsko mjesto u Predsjedništvu BiH, a Šefik Džaferović iz SDA osvojio je mjesto bošnjačkog člana. Međutim, Želјko Komšić iz stranke Demokratska fronta lijevog centra odlučno je porazio predsjednika HDZ-a BiH za hrvatsko mjesto u Predsjedništvu.
Međunarodni posmatrači izrazili su ozbilјnu zabrinutost zbog integriteta izbora. Između ostalih problema, Centralna izborna komisija (CIK) diskvalifikovala je više od 450 000 glasačkih listića, oko 7% glasačkih listića, podstičući sumnje u potencijalne prevare glasača.
U decembru 2018. godine, pet stranaka iz cijelog političkog spektra formiralo je koaliciju bez SDA u Kantonu Sarajevo, a SNSD je formirao još jednu vladu u RS-u, gdje je na poziciji premijera Radovan Višković zamijenio Želјku Cvijanović, koja trenutno obavlja dužnost entitetskog predsjednika. Dok FBiH i određeni kantoni još nisu bili formirali svoje vlade krajem 2019. godine, nova centralna vlada na državnom nivou formirana je i odobrena u decembru, više od godinu dana nakon izbora. Zoran Tegeltija iz SNSD-a postao je premijer, a HDZ, SDA i dva manja saveznika SDA takođe su dobili kabinete.
A2 (0-4 poena)
Da li su trenutni nacionalni predstavnici zakonodavne vlasti izabrani na slobodnim i poštenim izborima? (2/4)
Parlamentarna skupština BiH, tijelo na državnom nivou, ima dva doma. Gornji dom broji 15 članova, Dom naroda, i sastoji se od pet članova iz svake od tri glavne etničke grupe, koje su izabrali zakonodavni organi FBiH i RS na period od četiri godine. Donji dom, Predstavnički dom, ima 42 izabrana člana koji služe četvorogodišnji mandat, gdje 28 mandata pripada predstavnicima FBiH, a 14 mandata predstavnicima iz RS.
SDA, HDZ BiH i SNSD dominirali su na Opšim izborima 2018. godine, osvojivši devet, pet i šest mandata u visoko fragmentisanom Predstavničkom domu i mnogim drugim zakonodavnim organima na entitetskom, kantonalnom i opštinskom nivou. Međutim, suočili su se sa oštrom konkurencijom drugih stranaka, posebno Socijaldemokratske partije (SDP) koja je osvojila pet mandata u Predstavničkom domu i ljevičarske koalicije Demokratska fronta-Građanski savez koja je osvojila tri mandata. Takođe, devet manjih stranaka dobilo je svoje predstavnike na državnom nivou. Izborni posmatrači uočili su značajne nepravilnosti i pad ukupnog kvaliteta u poređenju s prethodnim anketama. Odziv je neznatno smanjen, na oko 53%.
A3 (0-4 poena)
Da li su izborni zakoni i pravni okvir pošteni i da li ih nepristrasno sprovode relevantna tijela za upravlјanje izborima? (2/4)
Po Ustavu BiH, CIK upravlјa izborima uz pomoć opštinskih izbornih komisija, a pomenute su podložne značajnom uplitanju političkih partija. CIK je uglavnom neučinkovito tijelo, nesposobno da djeluje bez političke podrške.
Sukobi oko etničke zastuplјenosti i dalјe okružuju aspekte Ustava i izbornih zakona. Na primjer, državlјanima BiH koji se ne identifikuju kao pripadnici „konstitutivnih naroda“ (bošnjačkog, hrvatskog ili srpskog) i dalјe je nemoguće predsjedavanje i članstvo u Domu naroda, uprkos odlukama Evropskog suda za lјudska prava iz 2009. i 2016. godine koje govore da se isklјučenjem pripadnika drugih etničkih grupa krši Evropska konvencija o lјudskim pravima. Dom naroda FBiH je popunjen u potpunosti tek nekoliko mjeseci nakon izbora 2018. godine zbog pravnog spora oko sistema dodjelјivanja etničkih mjesta. Spor je usporio i formiranje Doma naroda na državnom nivou, čije članove postavlјaju entitetske zakonodavne vlasti. S druge strane, grad Mostar ne održava lokalne izbore od 2008. godine zbog neriješenog pravnog spora oko raspodjele mandata u Gradskom vijeću između Hrvata i Bošnjaka.
B. Politički pluralizam i učešće
B1 (0-4 poena)
Da li narod ima pravo da se organizuje u različitim političkim strankama ili drugim političkim grupacijama po svom izboru i da li je sistem slobodan od nepotrebnih prepreka za uspon i pad ovih stranaka ili grupacija? (3/4)
Političke stranke se obično slobodno organizuju i funkcionišu, iako je politička arena u FBiH uglavnom ograničena na Bošnjake i Hrvate, dok Srbi kontrolišu politiku u RS-u. Koalicije na svim nivoima vlasti se često smjenjuju, ali postojeće stranke održavaju svoje položaje uz pomoć ogromnih pokroviteljskih mreža, što otežava manjim, reformski orijentisanim snagama postizanje značajnih proboja.
B2 (0-4 poena)
Postoji li realna prilika da opozicija poveća podršku ili dobije vlast putem izbora? (2/4)
Ne postoje izričite pravne prepreke koje sprečavaju opozicione stranke da uđu u vladu, ali ekspanzivne veto ovlasti date konstitutivnim narodima i njihovim predstavnicima pomogle su dominantnim nacionalnim strankama da manipulišu sistemom i isklјuče reformističke i multietničke protivnike. Ovo je posebno očigledno u RS-u, gdje SNSD čvrsto drži vlast više od jedne decenije. Obrazac je u velikoj mjeri pojačan na izborima 2018. godine, uprkos porazu HDZ-a BiH u takmičenju za hrvatskog člana državnog Predsjedništva. Reformski orijentisana koaliciona vlada na čelu sa anti-nacionalnom strankom (Naša stranka) preuzela je funkcije u Kantonu Sarajevo, ali u decembru 2019. blok predvođen SDA-om započeo je proces svrgavanja kantonalne vlade.
B3 (0-4 poena)
Da li su politički izbori lјudi oslobođeni dominacije snaga koje su izvan političke sfere ili političkih snaga koje koriste ekstrapolitička sredstva? (2/4)
Pored domaćih problema poput politizacije javnih resursa i uticaja korumpiranih pokroviteljskih mreža, neke strane sile imaju ogroman uticaj u političkoj sferi Bosne. Srbija i Hrvatska imaju uticaj na svoje saveznike, SNSD i HDZ-BiH. Rusija i Turska su takođe ponudile podršku preferiranim strankama i kandidatima.
Kancelarija visokog predstavnika (OHR), koja je stvorena Dejtonskim sporazumom, djeluje pod pokrovitelјstvom Ujedinjenih nacija i ima ovlaštenja za uklanjanje izabranih zvaničnika ako se smatra da ometaju mirovni proces. Posljednjih godina, međutim, OHR nerado interveniše.
B4 (0-4 poena)
Da li različiti segmenti stanovništva (uklјučujući etničke, vjerske, rodne, LGBT i druge relevantne grupe) imaju puna politička prava i izborne mogućnosti? (2/4)
Politička prava u BiH u velikoj su mjeri ovisna o etničkoj pozadini i mjestu prebivališta. Etničkim manjinama, uklјučujući Jevreje i Rome, ustavno je onemogućena kandidatura za Predsjedništvo i članstvo u Domu naroda, uprkos presudama Evropskog suda za lјudska prava protiv tih odredbi. Neki Hrvati tvrde da su njihova prava na zastuplјenost prekršena izbornim zakonima koji omogućavaju nehrvatima značajan glas u izboru hrvatskog člana Predsjedništva i hrvatskih članova Doma naroda. Žene su u politici i vlasti malo zastuplјene. Devet žena osvojilo je mandate u Predstavničkom domu 2018. godine.
C. Funkcionisanje vlade
C1 (0-4 poena)
Da li slobodno izabrani šef vlade i predstavnici zakonodavne vlasti određuju politiku vlade? (2/4)
Formiranje vlade i sprovođenje politike ozbilјno ometa složeni sistem etničke zastuplјenosti u zemlјi. Prema Dejtonskom sporazumu, predstavnici svake od tri glavne etničke grupe, kako na državnom tako i na entitetskom nivou, mogu uložiti veto na zakone koje smatra štetnim po njihove interese. 14-mjesečno kašnjenje u formiranju vlade na državnom nivou nakon izbora 2018. godine i neprekidni zastoj u FBiH i nekim kantonima krajem 2019. godine podvukli su ozbilјnost problema.
Državna vlada je takođe podrivena kretanjima u svakom od BiH entiteta koja teže većoj autonomiji. U RS, vlada SNSD-a produbila je svoje bezbjednosne veze sa Rusijom. Pokazalo se da je Dodik u entitetskoj predsjedničkoj palati 2018. godine ugostio ruske paravojne formacije iz Srbije – za koje je rečeno da osnivaju paravojnu jedinicu unutar RS-a. Naknadni izvještaji otkrili su nagli porast nabavke oružja od strane Vlade RS-a, što je OHR okarakterisao kao podsticaj na militarizaciju policijskih snaga entiteta. U aprilu 2019. godine, Dodik je najavio planove za formiranje pomoćnih policijskih snaga u RS. Taj potez pokrenuo je kaskadu sličnih napora pojedinačnih vlada kantona u Federaciji i same Vlade Federacije. Nakon međunarodnog posredovanja, Dodik je u septembru odlučio da formira žandarmerijsku jedinicu.
C2 (0-4 poena)
Da li su zaštitne mjere protiv korupcije snažne i efikasne? (1/4)
Korupcija je i dalјe široko rasprostranjena i sistemska, a zakoni koji su osmišlјeni za borbu protiv problema se slabo provode. Kada se pokrenu istrage za korupciju, one rijetko rezultiraju presudama. Transparency International BiH u 2017. godini navodi da su zabilјežili značajan pad efikasnosti presuđivanja slučajeva korupcije u zemlјi u poslјednjih osam godina. Relativno mali broj slučajeva podnijetih 2019. godine usredsređen je uglavnom na zvaničnike na nižem nivou i manje prekršaje. Jedan od velikih skandala tokom godine odnosio se na video zapis koji navodno povezuje predsjednika Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH (VSTV) sa primanjem mita; disciplinska komisija Savjeta, u kojoj članovi VSTV-a ispituju ponašanje kolege, u junu je odustala od žalbe.
C3 (0-4 poena)
Da li vlada radi otvoreno i transparentno? (1/4)
Vladine operacije i dalјe su uglavnom nedostupne javnosti. Nabavke se često vrše u tajnosti, a prema izvještaju za 2017. godinu koji je objavio Mediacentar Sarajevo, lokalna nevladina organizacija (NVO), većina javnih institucija ne poštuje zakonske norme BiH u vezi sa slobodom informacija. Kandidati za glavne državne i entitetske funkcije dužni su da objavlјuju imovinske kartone, ali relevantni zakoni ne ispunjavaju međunarodne standarde, a pomenuti imovinski kartoni se smatraju nepouzdanima. Rasprave i odluke o pitanjima od velikog javnog interesa, uklјučujući zakonodavstvo i teme koje se odnose na pristupanje Evropskoj uniji, rutinski se donose tokom pregovora između stranaka koji se odvijaju iza zatvorenih vrata, izvan vladinih institucija.
Civilne slobode
D. Sloboda izražavanja i vjerovanja
D1 (0-4 poena)
Da li postoje slobodni i nezavisni mediji? (2/4)
Sloboda izražavanja je zakonski zagarantovana, ali u praksi ograničena. Novinari se suočavaju sa političkim pritiskom, kao i uznemiravanjem, prijetnjama i napadima tokom svog rada. Postoji veliki privatni medijski sektor, uklјučujući ispostave koji su povezani sa lokalnim političkim strankama i one koji pripadaju velikim međunarodnim informativnim mrežama. Javni emiteri u oba entiteta i na nivou kantona često djeluju kao stranačke platforme; ovo je posebno izraženo kod RTRS-a, javnog emitera u RS-u, čije izvještavanje služi interesima SNSD-a.
D2 (0-4 poena)
Da li su pojedinci slobodni da praktikuju i izražavaju svoju vjersku pripadnost javno i privatno? (3/4)
Vjerska sloboda ne podliježe formalnim ograničenjima, ali u praksi se vjerske zajednice suočavaju s određenom diskriminacijom u područjima u kojima čine manjinu. I dalјe se prijavlјuju djela vandalizma na vjerskim lokalitetima.
D3 (0-4 poena)
Postoji li akademska sloboda i da li je obrazovni sistem slobodan od opsežne političke indoktrinacije? (2/4)
Obrazovni sistem obiluje korupcijom i klijentelizmom, a nastavni plan je ispolitizovan na svim nivoima obrazovanja. Postoje dokazi o političkom uplitanju u rad studentskih grupa, posebno SDA na Univerzitetu u Sarajevu. U nekim školama u Federaciji učenici Bošnjaci i Hrvati su podijelјeni u zasebne razrede na osnovu svoje nacionalnosti. Neki bošnjački povratnici u RS poslali su svoju djecu u privremene alternativne škole kako bi izbjegli nastavne programe koje nazivaju diskriminatornim, a neke srpske porodice opisale su diskriminatorno obrazovno okruženje u Federaciji.
D4 (0-4 poena)
Da li su pojedinci slobodni da iznesu svoje lično mišlјenje o političkim ili drugim osetlјivim temama, bez straha od nadzora ili odmazde? (3/4)
Sloboda izražavanja pojedinaca uglavnom je zaštićena od otvorenog uplitanja vlade. Međutim, pritisak okruženja i rizik od negativne reakcije javnosti ostaju značajni u ograničavanju rasprave o osjetlјivim temama. Mediji često izvještavaju o „kontraverznim“ objavama na društvenim mrežama od strane članova javnosti.
Uslovi su represivniji u RS nego u ostatku BiH. U aprilu 2019. godine, biznismen Slaviša Krunić, istaknuti kritičar vlade RS-a, ubijen je u zasjedi blizu Banje Luke. Trojica osumnjičenih formalno su optuženi za ubistvo u decembru, ali malo se znalo o motivima ili potencijalnim organizatorima koji stoje iza zločina. Krunićevo ubistvo bilo je najdramatičnije u nizu napada i prijetnji na kritičare Dodika i njegove vlade posljednjih godina.
E. Prava na udruživanje i organizovanje
E1 (0-4 poena)
Postoji li sloboda okupljanja? (3/4)
Sloboda okuplјanja u BiH se uglavnom poštuje, a mirni protesti su uobičajeni. Međutim, demonstranti se ponekad susreću sa administrativnim preprekama ili policijskim nasilјem. Tokom 2018. godine, uporni i često masovni protesti pratili su neobjašnjivu smrt – i pretpostavlјeno ubistvo – Davida Dragičevića, 21-godišnjeg Banjalučanina, čiji se slučaj dotakao šire zabrinutosti oko rada policije i vladavine prava u RS . Dragičevićev otac i opozicioni lideri optužili su policiju RS, tužilaštvo i političko rukovodstvo da su ili igrali ulogu ili prikrivali smrt njegovog sina. U 2019. godini, policija RS je nastavila da zabranjuje i raspršuje proteste „Pravda za Davida“, a desetine bivših učesnika optuženi su za remećenje javnog reda; Dragičevićev otac pobjegao je u Austriju, a njegova majka, koja tamo živi, suočila se sa suđenjem u RS-u, povodom optužbi vezanih za proteste.
E2 (0-4 poena)
Postoji li sloboda za nevladine organizacije, posebno one koji se bave poslovima vezanim za lјudska prava i upravu? (2/4)
Nevladin sektor u BiH je i dalјe robustan, ali je ponekad izložen pritisku i miješanju vlade, sa težim uslovima u RS. Bilo je izvještaja o produženim poreskim istragama nevladinih organizacija od strane Vlade RS. Mnoge organizacije se oslanjaju na finansiranje Vlade, što predstavlјa potencijalni sukob interesa ako žele kritikovati vlasti. U 2018. godini predloženi zakon u RS koji bi postavio ograničenja za strane donacije nevladinim organizacijama povučen je uslijed organizovanih prigovora civilnog društva.
E3 (0-4 poena)
Postoji li sloboda za sindikate i slične profesionalne ili radničke organizacije? (2/4)
Sindikati djeluju slobodno u cijeloj BiH, iako radnici često imaju ograničenu pregovaračku moć u praksi. Pravo na štrajk je zakonski zaštićeno, ali Zakon o radu u FBiH postavlјa značajne prepreke za ostvarivanje ovog prava. Pravna zaštita protiv anti-sindikalnih akcija poslodavaca se slabo primjenjuje. Vodeći politički blokovi u zemlјi vrše značajnu kontrolu nad sindikatima u svojim uporištima.
F. Vladavina prava
F1 (0-4 poena)
Postoji li nezavisno pravosuđe? (1/4)
Pravosuđe je formalno nezavisno, ali u praksi slabije, Ustavni sud se i dalјe suočava sa izazovima SNSD-a, a posebno HDZ-a BiH. Desetine odluka Ustavnog suda su ignorisane od strane političkih lidera, kao i neke sudske prakse Evropskog suda za lјudska prava. Pojedine sudije su takođe izložene političkom pritisku, uplitanju i zastrašivanju u vezi sa predmetima koji su pred njima. Skandal o korupciji 2019. godine oko VSTV-a, koji imenuje i nadzire sudije, izazvao je dodatnu zabrinutost zbog nezavisnosti pravosuđa.
Postojanje četiri odvojena sudska sistema – za državu, RS, FBiH i samoupravni distrikt Brčko – doprinosi opštoj neefikasnosti.
F2 (0-4 poena)
Da li u građanskim i krivičnim parnicama prevladava pravičan sudski postupak? (2/4)
Garancije o pravičnom postupku se nedosljedno poštuju, a sudije često ne uspijevaju da efikasno upravlјaju suđenjima i doprinose velikim odgađanjima. Pristup odgovarajućim pravnim savjetima može biti zavisan od finansijskog stanja. Policijska korupcija je problem koji ponekad proizilazi iz veze sa organizovanim kriminalom. Smatra se da su javni tužioci korumpirani i pod političkom kontrolom.
Proces procesuiranja ratnih zločina na domaćim sudovima je spor, a političko uplitanje i nedostatak resursa i kapaciteta sudova pogoršavali su veliki broj zaostalih predmeta. Uprkos naporima da se proces ojača, nekažnjavanje ratnih zločina, uklјučujući ubistva i seksualno nasilјe, i dalјe traje.
F3 (0-4 poena)
Postoji li zaštita od nelegitimne upotrebe fizičke sile i slobode od rata i pobuna? (2/4)
Iako ukupne stope nasilnih zločina nisu neuobičajeno visoke za region, organizovani kriminal predstavlјa značajan problem, a incidenti posljednjih godina podstakli su javnu frustraciju policijom i pravosudnim sistemom. Policijsko uznemiravanje i dalјe ostaje rutina za ranjive grupe, koje sada uklјučuju značajan broj migranata. Mnogi zatvori su pretrpani ili imaju druge uslove ispod standarda, a zatvorske vlasti fizički zlostavlјaju zatvorenike.
Aktivne nagazne mine iz devedesetih godina i dalјe predstavlјaju prijetnju civilima. Nedavni izvještaji o paravojnim aktivnostima i naoružavanju od strane politički kontrolisanih policijskih jedinica izazvali su zabrinutost zbog mogućnosti ponovnog sukoba.
F4 (0-4 poena)
Da li zakoni, politike i prakse garantuju jednak tretman različitih segmenata stanovništva? (2/4)
Diskriminacija manjina je nezakonita, ali ipak široko rasprostranjena, posebno protiv pripadnika romske manjine. Bošnjaci i Hrvati u RS imaju poteškoće u pristupu socijalnim uslugama. Ljudi koji su se vratili svojim kućama nakon raselјavanja tokom rata suočavaju se sa diskriminacijom u zapošlјavanju i smještaju u regijama u kojima njihova etnička grupa čini manjinu. Žene imaju zakonsko pravo na punu ravnopravnost sa muškarcima, ali se u praksi susreću sa diskriminacijom na radnom mjestu.
Pripadnici LGBT+ zajednice suočavaju se sa diskriminacijom, uznemiravanjem i povremenim fizičkim napadima, a vlasti često ne sprovode odgovarajuće istrage i ne procesuiraju zločine protiv LGBT+ osoba. Međutim, u septembru 2019. godine zemlјa je održala svoju prvu LGBT+ paradu ponosa. Sarajevski događaj, podržan od strane velike koalicije grupa civilnog društva i članova međunarodne zajednice, protekao je mirno uprkos protivlјenju i kontra-demonstracijama od strane vjerskih, konzervativnih i nacionalističkih grupa.
Više od 50 000 migranata i azilanata stiglo je u zemlјu tokom 2018. i 2019. godine, što je značilo nagli porast u odnosu na prethodne godine. Dok je većina putovala na druge lokacije, oko 8.000 ostalo je nasukano u BiH krajem 2019. godine. Većini je nedostajao smještaj i osnovne usluge dok su bili u zemlјi, jer je ograničeni državni kapacitet za pružanje usluga bio prevaziđen. Uslovi u migrantskim kampovima ostali su izuzetno loši do kraja 2019. godine, a incidenti nasilјa između migranata i članova lokalne zajednice su porasli, uklјučujući najmanje jedno prijavlјeno ubistvo migranta u regiji Hercegovine u oktobru. U decembru, nakon široke kritike uslova u skromnom migrantskom kampu Vučjak na sjeverozapadu Bosne, stotine stanovnika logora premješteni su u objekte u blizini Sarajeva.
G. Lična autonomija i prava pojedinca
G1 (0-4 poena)
Da li pojedinci uživaju slobodu kretanja, uklјučujući mogućnost promjene mjesta stanovanja, zaposlenja ili obrazovanja? (3/4)
Zakon štiti slobodu kretanja i ovo se pravo poštuje u praksi. Nagazne mine ograničavaju kretanje u nekim oblastima. Korupcija i birokratske prepreke mogu ugroziti sposobnost lјudi da promijene svoje formalno prebivalište ili mjesto zaposlenja.
G2 (0-4 poena)
Da li su pojedinci u stanju da ostvare pravo na vlasništvo nad imovinom i osnivaju privatna preduzeća bez nepotrebnog uplitanja državnih ili nedržavnih aktera? (2/4)
Iako pravni okvir široko podržava imovinska prava i privatnu poslovnu aktivnost, raširena korupcija i pokrovitelјstvo ostaju glavne prepreke slobodnom preduzetništvu. Ne postoji sveobuhvatno zakonodavstvo o restituciji imovine oduzete za vrijeme i poslije Drugog svjetskog rata, a pojedinci koji su se vratili svojim kućama nakon raselјavanja ratom 1992–95., suočeni su sa napadima na ličnu imovinu. Evropska komisija pozvala je na dalјi napredak u obeštećenju lјudi za imovinu koja se ne može vratiti.
G3 (0-4 poena)
Da li pojedinci uživaju lične društvene slobode, uklјučujući izbor bračnog partnera i veličinu porodice, zaštitu od nasilјa u porodici, te kontrolu nad izgledom? (3/4)
Individualna sloboda po pitanjima ličnog statusa, kao što su brak i razvod, uglavnom je zaštićena. Istopolni brak nije priznat, iako je od 2019. Vlada FBiH razmišlјala o načinima da reguliše takva partnerstva. Dječji brak je relativno čest u romskim zajednicama.
Nasilјe u porodici i dalјe je ozbilјna zabrinutost uprkos naporima vlade da se suzbiju. Smatra se da su incidenti zlostavlјanja rijetko prijavlјeni, a građanske grupe su ustanovile da organi za sprovođenje zakona često ne žele da intervenišu ili izriču stroge kazne.
G4 (0-4 poena)
Da li pojedinci uživaju jednake mogućnosti i slobodu od ekonomskog iskorištavanja? (2/4)
Zakonska zaštita od eksploatativnih radnih uslova slabo se primjenjuje, a radnici u nekim industrijama suočavaju se sa opasnim uslovima rada. Pokroviteljstvo i klijentelizam i dalјe negativno utiču na prakse zapošlјavanja i de facto doprinose ograničenjima ekonomskih prilika.
Prema Izvještaju američkog State Departmenta za 2019. godinu o trgovini lјudima, odrasli i djeca , kako oni iz BiH, tako i strani, podliježu trgovini radi seksualnog iskorištavanja i prisilnog rada u BiH, a romska djeca su posebno ranjiva na prisilno prosjačenje i prisilne brakove. Izvještaj je pokazao da vlada ulaže napore u procesuiranju počinilaca, zaštiti žrtava i sprečavanju trgovine, iako su njeni napori u drugoj oblasti tokom perioda izvještavanja nešto smanjeni.
Izvor: freedomhouse.org/country/bosnia-and-herzegovina/freedom-world/2020
Sloboda_Narodu
Add comment